حافظ هم سرقت ادبی نموده است اما هنرمندانه، 3 تا 6 ماه حبس در انتظار سارقان ادبی - وبلاگ دبیر فیزیک

به گزارش وبلاگ دبیر فیزیک، علیرضا بدیع با اشاره به قدمت مسئله سرقت ادبی، از مجازات سارقان ادبی طبق قوانین موجود گفت.

علیرضا بدیع شاعر، ترانه سرا و کارشناس ادبی، در گفت وگو با خبرنگار ، درباره مفهوم سرقت ادبی و سابقه آن گفت: سرقت ادبی یعنی شاعری عامدانه اندیشه، تصاویر، تخیل و سوژه یا مضمون شاعر دیگری را بدون این که اشاره ای به صاحب اثر بکند، در شعر خود به استخدام بگیرد. این مسئله مختص امروز نیست. از همان سده های دوم و سوم که شاهد اولین طلیعه های شعر فارسی هستیم، شعرا و نویسندگانی بوده اند که ریزه خوار سفره شاعران بزرگ بوده اند. مثلا مُجیرالدین بیلقانی، چندین قصیده سنایی را سرقت نموده که این موضوع در چند مقاله علمی-پژوهشی نیز منعکس شده است.

وی در ادامه اظهار کرد: گاه ممکن است یک فرد کلیت یک اثری را سرقت کند، گاهی هم در حد یک ترکیب کوچک. همه گیر شدن فضای مجازی به این مسئله دامن زده است. مباحث سبک شناسی به راحتی می تواند ثابت کند کدام اثر از کدام مولف است؛ امروزه معمولاً این سرقت ها در حد یک مصرع یا یک ترکیب یا سوژه و فضای کلی بیت اتفاق می افتد.

این کارشناس ادبی به انواع رایج سرقت ادبی اشاره نمود و گفت: سرقت ادبی 12 شکل دارد؛ از مسخ، سلخ، کپی بدون ذکر برگه و نشانه تا رقیق ترین شکل آن یعنی توارد. اگر کسی کل متن فرد دیگری را به نام خود منتشر کند، انتحال نامیده می گردد. توارد حالتی است که دو شاعر بدون اطلاع از متن یکدیگر، چیز مشابهی بنویسند که این اتفاق نهایتاً در یک یا دو بیت ممکن است بیفتد. اگر با دستکاری بیت یک شاعر و اخذ سوژه آن، بیتی به نام خودمان بسازیم، سلخ خوانده می گردد؛ به عبارت دیگر کلامی را در لباس واژه های دیگر ریختن.

بدیع درباره تفاوت سرقت ادبی با باز آفرینی و پرداخت مجدد یک ترکیب یا مضمون، اعلام کرد: این هم تفاوتی با سرقت ندارد، منتهی سرقتی است هنری و زیبایی شناسانه. برای مثال اگر من یک کودک بدسرپرست را از والدینش گرفته و او را پرورش دهم، اگرچه به لحاظ ژنتیکی آن فرزند مال من نیست؛ اما من سرپرستی او را به نحو بهتری بر عهده گرفته ام. حافظ هم چنین کاری با پیشینیان خود انجام داده است.

وی اضافه کرد: معروف است که خون 200 دیوان پیش از روزگار حافظ، بر گردن اوست. از این جهت که مضامین سعدی، خواجوی کرمانی، عبیدزاکانی و ... را می گرفته و با پرداختی قوی تر آن را اعتلا می بخشیده است. به همین دلیل می گویند حتی شعرای هم دوره حافظ از این که مضامین و ترکیباتشان در شعر حافظ به کار می رفته، رضایت داشته اند. سرقت ادبی فقط در صورتی مجاز است که آن مضمون به نظر کارشناسان و عموم مردم، در شعر شاعر دوم بهتر و هنرمندانه تر پرداخته شده باشد.

خالق ترانه ماه و ماهی درباره چگونگی تشخیص سرقت ادبی شرح داد: ساده ترین شکل تشخیص سرقت ادبی حالتی است که سرقت در کلیت متن رخ داده باشد که در این حالت هرکس به لحاظ تاریخی تقدم داشته باشد، حق با اوست. گاهی یک شاعر طرح کلی (مضامین، وزن، قافیه و ردیف) یا ترکیب های یک شعر یا یک بیت را برمی دارد که در این جا هم حسن تقدم بین دو شاعر، ملاک تشخیص است.

وی ادامه داد: برای یک کارشناس آشنا با حوزه سبک شناسی تشخیص این که چه کسی از روی چه کسی نوشته کار سختی نیست. شما اگر اثری را در اختیار من بگذارید بدون این که شاعرش را بشناسم یا قبلا خوانده باشم، می توانم بگویم این اثر در کدام دهه یا سده پیشین و احتمالاً توسط چه کسی سروده شده است. مشخصات شعری هر شاعر (فضای ذهنی، نوع کاربرد کلمات، دستور و نحو در شعر او، تصویرسازی، تخیل، میزان اندیشه) مثل اثر انگشتش، مختص خود اوست.

عضو شورای عالی شعر و موسیقی صدا و سیما درباره نحوه طرح شکایت و مرجع رسیدگی به موارد سرقت ادبی، گفت: برای پیگیری مباحث سرقت ادبی باید به دادگاه فرهنگ و رسانه مراجعه کرد. این دادگاه آنالیز می نماید که چه کسی زودتر اثر را ثبت نموده است. به همین دلیل به کسانی که از سرقت ادبی شاکی هستند، پیشنهاد می گردد که پیش از ورود به پروسه شکایت و دادگاه اثر خود را ثبت نمایند.

این کارشناس ادبی در ادامه به مجازات های رایج در نظر گرفته شده برای دزدان ادبی اشاره نمود و گفت: در بحث موسیقی و کلام به کار رفته در ترانه ها، در صورت اثبات دزد باید حق تالیفی به صاحب اثر بدهد که البته رقم آن زیاد نیست. مثلا اگر ترانه ای در بازار موسیقی سه میلیون تومان قیمت بخورد، دادگاه دزد را 658 هزار تومان جریمه می نماید. در بحث شعر و کتاب که به صورت مکتوب است، جریمه اقتصادی معین نشده، ولی حدود سه تا شش ماه حبس تعلیقی برای دزد در نظر گرفته می گردد که در صورت تکرار حکم او اجرایی خواهد شد.

بدیع در سرانجام اظهار کرد: توصیه می کنم که عزیزان متکی به قلم و اندیشه خودشان باشند، دست بردن در سفره دیگران و سرقت افکار و سروده های آنان کار شایسته ای نیست.